Authenticiteit

In ‘De dynamiek van coaching’ wordt authenticiteit benoemd als het tiende principe van coaching. Wat is dat echter ‘authenticiteit’?  ‘Je moet jezelf zijn’, is vaak het antwoord op deze vraag. Wat is dat ‘jezelf zijn’?  ‘Je niet anders voor doen dan je bent’, zeggen we dan, want anders ben je incongruent. Als je je anders voordoet dan je bent, dan ben je een oplichter. Een oplichter is dus niet authentiek.

Of wel? 

Een oplichter is er een meester in om zich anders voor te doen dan hij is. We zijn geneigd om te zeggen dat dit een soort tweede natuur voor hem is, maar dat is het volgens ons niet. Het is zijn eerste natuur. Hij kan en wil niet anders dan de mensen oplichten. Als hij eerlijk wil zijn, dan moet hij zichzelf enorm forceren en doet hij zich anders voor dan hij is. Als hij de mensen oplicht, dan is hij in zijn element en dus eigenlijk zeer authentiek.

Toch een beetje paradoxaal thema. Lastig, dat begrip ‘authenticiteit’. We krijgen er nog niet echt een vinger achter.

‘Echtheid’ zegt Van Dale, ‘eigen karakter’.

Wat is die echtheid dan , dat eigen karakter? 

Van ons karakter zeggen psychologen dat het nogal stabiel is. Er moeten ernstige beschadigingen in onze hersenen optreden willen we van karakter veranderen.

Is die echtheid dan iets dat je bij je geboorte voor je hele leven meekrijgt? Daar lijkt het soms wel op. Een jaar of twaalf geleden ontmoette ik de filosoof Jos Kessels. Ik ben veel met hem naar de middelbare school gefietst. Ik had hem zeker 25 jaar niet gezien. Na een kwartier met hem gesproken te hebben, zei hij: ‘Willem, je bent toch ook geen spat veranderd.’ Blijkbaar is die eigenheid iets dat je hele leven voor een soort herkenbaarheid zorgt. Is het dan toch een soort lot waaraan we niet kunnen ontkomen. Zit er geen ontwikkeling in?

Maslow heeft de wereld verrijkt met het concept ‘zelfverwerkelijking’. Dat duidt toch wel sterk op ontplooiing van je eigenheid. Wat is nou de definitie van het niveau van zelfverwerkelijking? ‘Jezelf accepteren zoals je bent, en anderen diezelfde vorm van acceptatie bieden’, zegt Maslow daarvan. Is het dan toch iets stabiels? Dat kunnen we moeilijk accepteren. Aan de ene kant zadelen we mensen op met het gebod ‘je moet jezelf zijn’, maar als iemand zegt ‘zo ben ik nu eenmaal’, dan accepteren we dat niet.

Je hebt wellicht ooit een cursus ‘leidinggeven’ gevolgd. Je begon aan die opleiding als jezelf en je beëindigde hem als jezelf. Als er tussen deze twee ‘jezelven’ geen verschil zat, dan was dat toch wel heel erg zonde van het geld en de geïnvesteerde tijd en energie. Als het goed is was je aan het einde van de cursus een ander ‘jezelf’ dan aan het begin. Ik hoop echter dat ‘jezelf’ aan het begin authentiek was en aan het eind nog steeds, of weer, want misschien is die authenticiteit onderweg even weg geweest. In elke kunst en elk ambacht dien je als nieuweling eerst een aantal basisbekwaamheden aan te leren. Een paar van die basisvaardigheden voor een leidinggevende zijn: luisteren, de kunst van het vragen stellen, afspraken maken, mensen aanspreken. Als je nog niet zo lang in een vak bezig bent, dan staan methoden en technieken nog voorop. Je probeert de trucjes van het vak onder de knie te krijgen. Je probeert de dingen te doen op de manier die je ziet van je leermeesters. Gedrag is in deze fase van ontwikkeling noodzakelijkerwijs enigszins gekunsteld. De aansturing van je handelen gaat via het hoofd en het hoofd is traag. Je handelen krijgt iets robotachtigs. We hebben de neiging dit gekunstelde, bedachte gedrag als ‘niet authentiek’ te benoemen. Als je inderdaad niet verder komt dan het toepassen van de trucjes zonder dat er verbinding is met jou als persoon, dan is het inderdaad niet authentiek. In die zin moet je je eigen authenticiteit elke keer opnieuw heruitvinden als je nieuwe dingen leert. Die moeten met jezelf verbonden raken, een geïntegreerd onderdeel van jezelf vormen.

Vaclav Havel heeft het ooit prachtig gezegd.  

`Bezonnen wijsheid, individuele spiritualiteit, persoonlijk uit de eerste hand verworven inzicht in de dingen; de moed jezelf te zijn en daarheen te gaan waar je geweten je leidt, nederigheid in het aangezicht van het mysterie van het Zijn, vertrouwen in de spontane gang die de dingen gaan, en, vooral, vertrouwen in je eigen subjectiviteit als de voornaamste brug naar de subjectiviteit van de wereld – dat zijn de eigenschappen die toekomstige politici moeten koesteren.’

Mutatis mutandis lijkt dit ook een mooie opgave voor leidinggevenden.