Bewustzijn en prestatieverbetering

Wanneer je niet meer experimenteert met nieuw gedrag, word je vanzelf onbewust onbekwaam.

Bewustzijn is een belangrijke pijler van prestatieverbetering. Door de eigen gedragingen goed waar te nemen, wordt het bewustzijn versterkt en ziet men meer mogelijkheden voor verbetering. Het leerproces bestaat uit 4 fases:

• Fase 1: Onbewust onbekwaam
  In deze fase weet of kun je iets niet maar ben je hier niet bewust van.
  
  
• Fase 2: Bewust onbekwaam
  Tijdens het moment van bewustwording realiseer je je dat je bepaalde zaken niet weet of niet beheerst. De fase is een leersituatie en is gebaseerd of reflectie van gedrag.
  
  
• Fase 3: Bewust bekwaam
  In de derde fase komen de nieuw verworven vaardigheden of kennis aan het licht. Je wordt ‘bewust bekwaam’.
  
  
• Fase 4: Onbewust bekwaam
  Het leerproces gaat naar de achtergrond. Kennis en vaardigheden worden zo eigen dat je je niet langer realiseert dat ze hebt en gebruikt.

In fase 4 zit hetgeen wat je hebt geleerd niet meer vooraan in je bewustzijn. Het voordeel hiervan is dat je de ruimte krijgt om je aandacht op andere zaken te richten en je weer andere kennis en vaardigheden kunt verwerven. Het nadeel is dat je het geleerde vrijwel ondoordacht kunt gaan toepassen; mogelijk ook onder omstandigheden waar het niet werkt of zelfs contraproductief is. ‘Onbewust bekwaam’ wordt ongemerkt ‘onbewust onbekwaam’. 

Onbewuste onbekwaamheid manifesteert zich in uitdrukkingen als: ‘Volgens mij leer ik hier niets nieuws, want coachen doe ik al 20 jaar.’ Het ontwikkelingsproces is stopgezet. Het resultaat is dat er niet meer geëxperimenteerd wordt met nieuw gedrag en dat ze vrolijk ‘onbewust onbekwaam’ voortleven. Het voordeel van onbewuste onbekwaamheid is dat je niet het idee hebt dat er iets aan je gedrag te verbeteren valt en je je hier ook niet druk om hoeft te maken. Op het moment dat je de stap zet naar ‘bewust onbekwaam’, zie je ruimte voor verbetering en heb je meteen weer een hoop werk. 

Aandacht

We creëren onszelf door onze aandacht op een bepaalde manier te verdelen.

Aandacht is het belangrijkste werktuig waarmee we de kwaliteit van onze prestaties kunnen verbeteren. Onze aandacht bepaalt wat er wel en niet tot het bewustzijn doordringt. Herinneringen, gedachten en gevoelens worden vormgegeven door onze aandacht. Tegenstrijdige verlangens, intenties en gedachten voeren in ons bewustzijn voortdurend een gevecht. Zelden voelen we de rust die zich manifesteert wanneer hart, wil en verstand op dezelfde lijn zitten. Onze aandacht verdelen we vaak te veel. We willen alles bijhouden. We bekijken niet één film, maar zappen langs vijf programma’s. Om te presteren dienen we onze aandacht meer te richten. Kinderen met aangeboren muzikaal talent groeien alleen uit tot topmusici, wanneer de hun aandacht onder controle krijgen. Slechts daardoor zijn zij in staat al die uren te oefenen. Bij het boogschieten in de Zen-traditie is niet de essentie proberen het doel te raken, maar je aandacht te concentreren op alle bewegingen die je bij het schieten van de pijl maakt. Je oefent je stand, het achterom reiken om een pijl uit de koker te trekken, het leggen van de pijl tegen de pees, de manier waarop je de boog spant. Je let op de harmonie tussen je ademhaling en je bewegingen. Het waarnemen van al deze zaken verschaft je lichaam feedback, die gebruikt wordt voor het leerproces. Na verloop van tijd schiet je als vanzelf in de roos. 

Hoe meer wij onze aandacht weten te richten, des te groter de kans op succes. Succes is niet iets dat je overkomt. Succes kun je maken. De Duitsers zeggen het heel mooi: ‘Der Erfolg erfolgt.’ Het geheim van succes schuilt in innerlijke bekwaamheden als concentratie, ontspanning, zelfbewustzijn. Door deze innerlijke bekwaamheden te ontdekken en te ontwikkelen kan men de eigen potentie werkelijk ten volle benutten. Aan hem die zijn bekwaamheden bewust benut, zal het succes vanzelf toevallen. 

Het is voor veel mensen één van de moeilijkst te aanvaarden beginselen dat bewustwording op zichzelf voldoende is voor verbeteringen. Je hoeft dus geen moeite te doen om verbeteringen tot stand te brengen. Met moeite doen bereik je niets, het werkt vaak juist averechts. Alleen met bewustwording bereik je iets. Rust, tegenwoordigheid van geest (oplettendheid, concentratie), plezier en nieuwsgierigheid zijn belangrijke condities om tot bewustwording en tot leren te geraken in alle fasen van het coachproces.

Vier niveaus van concentratie

Zie de onderstaande afbeelding: Vier niveaus van concentratie. Hoe meer naar de binnenste cirkels, hoe hoger de concentratie. Niet voor niets dat de term ‘scherpte’ ook vaak gebruikt wordt om eenpuntigheid van aandacht aan te geven.